Uzaktan Çalışma Yönetmeliği ve SGK'nın 02.06.2021 tarihli “Uzaktan Çalışma Gün Sayısı” konulu genel yazısı

Uzaktan çalışma, 4857 sayılı İş Kanunu (“Kanun”)’nun 14’üncü maddesinde düzenlenmiş olup 

Kanun’un 14/4. maddesine göre uzaktan çalışma “işçinin, işveren tarafından oluşturulan iş organizasyonu kapsamında iş görme edimini evinde ya da teknolojik iletişim araçları ile işyeri dışında yerine getirmesi esasına dayalı ve yazılı olarak kurulan iş ilişkisidir. ”

 

Küresel salgın döneminde uzaktan çalışma modeline geçişte yaşanan artış üzerine Kanun’un 14.maddesi uyarınca  Aile Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından Uzaktan Çalışma Yönetmeliği (“Yönetmelik”) 10 Mart 2021 tarih 31419 sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

 

1. UZAKTAN ÇALIŞMA YÖNETMELİĞİ 

 

Küresel salgın döneminde uzaktan çalışma modelinin uygulaması artmış olup kimi işletmelerde sadece salgının etkileri sebebiyle zorlayıcı nedenle uzaktan çalışma yapıldığını, kimi işletmelerde ise uzaktan çalışmanın kalıcı hale getirildiğini ve buna göre belirli çalışan gruplarının salgından bağımsız olarak haftanın tüm iş günlerinde yahut bazı iş günlerinde (hibrit sistem) uzaktan çalışma modeline  geçildiğini  görmekteyiz.  

 

Uzaktan Çalışma Yönetmeliği’nde uzaktan çalışmaya geçişi düzenleyen 14. Madde  hariç olmak üzere,  salgın gibi  zorlayıcı nedenle uzaktan çalışmanın yapılması yahut zorlayıcı nedenden bağımsız şekilde uzaktan çalışmanın işyerinde kalıcı bir model olarak uygulanması arasında bir ayrıma gidilmemiş, fiilen uzaktan çalışma yapan tüm işyerlerinde uygulanacak hükümler düzenlenmiştir. 

 

Bu sebeple zorlayıcı nedene (küresel salgın gibi) dayalı olarak yapılan uzaktan çalışmalarda da yazılı sözleşme yapma zorunluluğu da dahil olmak üzere Yönetmelik’te belirtilen tüm koşulların sağlanması gerektiği kanaatindeyiz.

 

a. Yazılı sözleşme yapma zorunluluğu (md. 5):  

 

Uzaktan çalışmaya ilişkin iş sözleşmeleri yazılı şekilde yapılır. Sözleşmenin yazılılık şartı Kanun’daki düzenlemeye paralel olarak düzenlenmiştir. 

 

Uzaktan çalışma sözleşmesinde alması gereken hükümler ise; 

- işin tanımı, 

- yapılma şekli, 

- işin süresi ve yeri, 

- ücret ve ücretin ödenmesine ilişkin hususlar, 

- işveren tarafından sağlanan iş araçları, ekipman ve bunların korunmasına ilişkin yükümlülükler, 

- işverenin işçiyle iletişim kurması ile genel ve özel çalışma şartlarına ilişkin hükümlerdir.

 

Yönetmelik düzenlemesine göre fiilen uzaktan çalışma yapılan her halde, çalışanlar ile işveren arasında Yönetmelik’te belirtilen asgari koşulları sağlayan uzaktan çalışma sözleşmesi yapılması gerektiği kanaatindeyiz. Bununla birlikte, zorlayıcı nedenle (küresel salgın gibi) uzaktan çalışma yapılan işyerinde, çalışanlar ile imzalanmış olan mevcut iş sözleşmelerinin korunmasını, ancak iş ilişkisinin taraflarınca Yönetmelikte belirtilen asgari koşulları sağlayan yazılı bir protokolün iş sözleşmesinin eki olarak imzalanması önermekteyiz.   

 

b. Çalışma mekânının düzenlenmesi (md. 6),  malzeme ve iş araçlarının temini ve kullanımı (md. 7) ve  üretim maliyetlerinin karşılanması (md. 8) 

 

Çalışma Mekânının Düzenlenmesi: 

Gerekli olması halinde, uzaktan çalışmanın yapılacağı mekân ile ilgili düzenlemeler iş yapılmaya başlamadan önce tamamlanır. Bu düzenlemelerden kaynaklanan maliyetlerin karşılanma usulü, uzaktan çalışan ile işveren tarafından birlikte belirlenir.

Malzeme ve İş Araçlarının Temini ve Kullanımı:

- Uzaktan çalışanın mal ve hizmet üretimi için gerekli malzeme ve iş araçlarının iş sözleşmesinde aksi kararlaştırılmamışsa işveren tarafından sağlanması esastır. Bu malzeme ve iş araçlarının kullanım esasları ile bakım ve onarım koşulları açık ve anlaşılır bir şekilde uzaktan çalışana bildirilir.

- İş araçlarının işveren tarafından sağlanması halinde, bunların işçiye teslim edildiği tarihteki bedellerini belirten iş araçları listesi, işveren tarafından yazılı olarak işçiye teslim edilir. İşçiye teslim edilen belgenin işçi tarafından imzalı bir nüshası ise işveren tarafından işçi özlük dosyasında saklanır. İş araçlarının listesi, iş sözleşmesi içerisinde veya sözleşme tarihinde iş sözleşmesine ek olarak düzenlenirse ayrıca yazılı belge düzenlenmesi şartı aranmaz.

Üretim Maliyetlerinin Karşılanması:

İşin yerine getirilmesinden kaynaklanan mal veya hizmet üretimiyle doğrudan ilgili zorunlu giderlerin tespit edilmesine ve karşılanmasına ilişkin hususlar iş sözleşmesinde belirtilir.

 

 

Yönetmeliğin, çalışma mekanının düzenlenmesi, iş araçlarının temini ve üretim maliyetlerine ilişkin konuları tarafların iradesine bıraktığı görülmektedir. Burada dikkat çeken husus, işverence uzaktan çalışan işçiye sağlanan ekipman ve malzemelerin zimmet formu ile işçiye teslim edilmesi ve teslim edilen malzeme ve ekipmanın teslim tarihindeki parasal değerinin de zimmet formunda yer alması gerektiğidir. 

 

c. Çalışma süresinin belirlenmesi (md. 9)

 

Uzaktan çalışmanın yapılacağı zaman aralığı ve süresi iş sözleşmesinde belirtilir. Mevzuatta öngörülen sınırlamalara bağlı kalmak koşuluyla taraflarca çalışma saatlerinde değişiklik yapılabilir. Fazla çalışma işverenin yazılı talebi üzerine, işçinin kabulü ile mevzuat hükümlerine uygun olarak yapılır.

 

d. İletişim (md. 10) 

 

Uzaktan çalışmada iletişimin yöntemi ve zaman aralığı uzaktan çalışan ile işveren tarafından belirlenir.

 

e. Verilerin Korunması (md. 11) 

- İşveren; uzaktan çalışanı, işyerine ve yaptığı işe dair verilerin korunması ve paylaşımına ilişkin işletme kuralları ve ilgili mevzuat hakkında bilgilendirir ve bu verilerin korunmasına yönelik gerekli tedbirleri alır.

- İşveren, korunması gereken verinin tanım ve kapsamını sözleşmede belirler.

- Verilerin korunması amacıyla işveren tarafından belirlenen işletme kurallarına uzaktan çalışanın uyması zorunludur.

 

f. İş Sağlığı ve Güvenliğine İlişkin Tedbirlerin Alınması (md. 12)

 

İşveren, uzaktan çalışanın yaptığı işin niteliğini dikkate alarak iş sağlığı ve güvenliği önlemleri hususunda çalışanı bilgilendirmekle, gerekli eğitimi vermekle, sağlık gözetimini sağlamakla ve sağladığı ekipmanla ilgili gerekli iş güvenliği tedbirlerini almakla yükümlüdür.

 

İşverence verilecek iş sağlığı ve güvenliği eğitiminin uzaktan çalışmada karşılaşılabilecek iş kazalarını, bu kazaların önlenmesi için işçinin alması gereken önlemleri,  herhangi bir kaza halinde uzaktan çalışan işçinin yapması gerekenleri kapsaması gerekmektedir.

 

Ayrıca işverenin başta ergonomik çalışma ortamının yaratılması olmak üzere uzaktan çalışmanın yapıldığı yerin çalışma koşullarına uygun olmasını sağlama yükümlülüğü de bulunduğu gözde kaçırılmamalıdır. 

 

g. Uzaktan Çalışmanın Yapılamayacağı İşler (md. 13) 

 

- Tehlikeli kimyasal madde ve radyoaktif maddelerle çalışma, bu maddelerin işlenmesi veya söz konusu maddelerin atıkları ile çalışma, biyolojik etkenlere maruz kalma riski bulunan çalışma işlemlerini içeren işlerde uzaktan çalışma yapılamaz.

- Kamu kurum ve kuruluşlarınca ilgili mevzuatına göre hizmet alımı suretiyle gördürülen işler ile millî güvenlik açısından stratejik önemi haiz birim, proje, tesis veya hizmetlerden hangilerinde uzaktan çalışma yapılamayacağı birim, proje, tesis veya hizmetten sorumlu olan veya hizmeti alan kamu kurum ve kuruluşca belirlenir.

 

h. Uzaktan Çalışmaya Geçiş (md. 14) 

 

- İş ilişkisi doğrudan uzaktan çalışma sözleşmesi ile kurulabilir veya hâlihazırda işyerinde çalışan işçinin iş sözleşmesi, işçinin ve işverenin anlaşması halinde, uzaktan çalışma sözleşmesine dönüştürülebilir.

- İşçinin, uzaktan çalışma yapma talebi ile ilgili hususlar aşağıdadır:

 

-Talep yazılı olarak yapılır.

-Talep işyerinde belirlenen usul doğrultusunda işverence değerlendirilir.

-Talep değerlendirilirken, işin ve işçinin niteliği gereği uzaktan çalışmaya uygunluğu ile işverence belirlenecek diğer kıstaslar kullanılır.

 

- Talebe ilişkin değerlendirme sonucunun işçiye otuz gün içinde talebin yapıldığı usulle bildirilmesi esastır.

- Talebin kabul edilmesi halinde Yönetmelik’in öngördüğü şekil ve içeriğe uygun şekilde sözleşme yapılır.

- Uzaktan çalışmaya geçen işçi tekrar işyerinde çalışma talebinde bulunabilir. İşveren, söz konusu talebi öncelikli olarak değerlendirir.

- Uzaktan çalışmanın mevzuatta belirtilen zorlayıcı nedenlerle işyerinin tamamında veya bir bölümünde uygulanacak olması halinde uzaktan çalışmaya geçiş için işçinin talebi veya onayı aranmaz.

 

Bu düzenleme ile uzaktan çalışmaya geçiş kural olarak tarafların yazılı anlaşmasına bağlanmıştır. Her ne kadar Yönetmelikte işverenin uzaktan çalışmaya geçişi talep ettiği durum için açık bir düzenleme yapılmamış ise de  İşveren tarafından uzaktan çalışmaya geçiş talep edildiğinde bu talebin İş K. md. 22 kuralları uyarınca işçi tarafından yazılı kabulü aranacaktır.   

 

Ancak, uzaktan çalışmanın zorlayıcı nedenle (örneğin küresel salgın) yapılacak olması halinde işçinin talebi yahut onayı aranmayacaktır. 

 

2. SGK’NIN  02.06.2021 TARİH VE “UZAKTAN ÇALIŞMA GÜN SAYILI” KONULU  GENEL YAZISI

 

SGK, Yönetmelik kapsamında yayımladığı 02.06.2021 tarihli Genel Yazısı ile sigortalıların ay içerisindeki uzaktan çalışma günlerinin sisteme girebileceği alanların Aylık Prim ve Hizmet Belgesine/ Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannamesine eklendiğini açıklamıştır. 

 

 

Genel Yazı uyarınca, Haziran ayı itibariyle işverenler, fiili olarak uzaktan çalışan tüm işçilerinin uzaktan çalıştıkları günleri SGK sistemi üzerinden bildirmek ile yükümlü olacaktır. Bu bildirim için de uzaktan çalışmanın zorlayıcı nedene yahut kalıcı bir modele bağlı olarak yapılmasının bir önemi bulunmamaktadır.  

 

Haziran ayı itibariyle uzaktan çalışanların SGK bildirimlerinde uzaktan çalışma yapılan günlerin bildirilmesi gerektiğinden, işyerlerine yapılacak olası bir teftişte uzaktan çalışılan günlere ilişkin olarak Uzaktan Çalışma Yönetmeliği ile düzenlenen koşulların sağlanıp sağlanmadığının da evleviyetle inceleceği, bu nedenle fiili olarak uzaktan çalışma tüm işyerlerinde başta yazılı sözleşme ya da ek protokol yapılması gerekliliği olmak üzere Yönetmelik hükümlerine uyumun daha da önem kazandığı kanaatindeyiz. 

 

Saygılarımızla,

ENGİN HUKUK BÜROSU